Marx'ın komünizmi siyasi dünyada ortaya çıkış biçimi nedeniyle kötülenmiştir ve uygulamadaki hatalar yirminci yüzyıl tarihi boyunca belirgin olsa da, komünizmin ilk teorilerinden bazılarının Epikuros ve diğer antik Yunan filozofları tarafından düşünülmüş olabileceğini belirtmek ilginçtir.
Samos adasında doğmuş bir antik Yunan filozofu olan Epikuros, daha sonra Alman düşünür Karl Marx'ın doktora tezine konu olmuştur.
Bonn Üniversitesi'nde hukuk, Berlin Üniversitesi'nde ise hukuk ve felsefe eğitimi alan Marx, yine Almanya'da bulunan Jena Üniversitesi'nde klasik ağırlıklı doktorasını yapmaya devam etti.
Marx'ın Epikuros'tan derinden etkilendiği ve Demokritos ile Epikuros'un doğa felsefeleri arasındaki farkların Hegelci diyalektik bir analizi olan tezini antik filozofa adadığı söylenir.
Marx'ın Epikür düşüncesine materyalizme yaptığı vurgu nedeniyle değer verdiğine inanılmaktadır. Epikuros'u, dünyaya bakış açısı içsel olarak tutarlı ve pratik olarak uygulanabilir olan bir empirist olarak görmüştür.
Empirik, materyalist düşüncenin yanı sıra Epikürcülük, diğer antik Yunan düşünce okullarıyla birlikte Marx'ın komünizm teorisini, yani Marksizmi etkilemiş olabilir.
Doyne Dawson'ın Cities of the Gods: Communist Utopias in Greek Thought adlı kitabına göre, Antik Yunan'da MÖ beşinci yüzyılın sonlarında komünizmi andıran fikirlerin oyun yazarı Aristophanes'in The Assemblywomen adlı komedisinde parodisini yapacak kadar popüler hale geldiği bir komünal düşünce ortamı vardı.
Oyunda, Atinalı kadınlar Ecclesia'nın ya da şehir yönetiminin kontrolünü ele geçirir ve tüm özel mülkiyeti ortadan kaldırarak kadınların paylaşımını ve çocukların kolektif olarak yetiştirilmesini zorunlu hale getirir.
On yıldan uzun bir süre sonra, Platon'un başyapıtı Devlet'te filozof, okuyucularını ideal bir devletin aristokrasi arasındaki her türlü özel mülkiyeti ortadan kaldıracağını ve kadınların ve çocukların paylaşımına yöneleceğini anlamaya davet etmiştir.
Antik Yunan'da Bahçe olarak bilinen ilk okuluyla başlayan Epikür komününün ortaya çıkışının, daha sonra Marx tarafından dünyaya getirilecek olan komünist düşüncenin bir tohumu mu yoksa sadece bir hippi uygulaması mı olduğu bilinmemektedir.
Epikuros'un Komünizmi Karl Marx'ta Yankı Buldu mu?
Bilinen şey, Epikuros'un tatmin edici ve doyurucu bir yaşamın temeli olarak dostluğa güçlü bir vurgu yaptığıdır. James Warren'ın Cambridge Companion to Epicureanism adlı kitabına göre, zorluklardan ve korkudan kaçınmak bir Epikürcü için ideal bir durumdur ve "zor hayattan" kurtuluş siyasi amaçlar yoluyla elde edilebilse de, Epikür siyaset hayatının karşısında olmayı tavsiye etmiştir.
Warren'a göre Epikuros, geleneksel siyasi devletin dışında yaşayan arkadaş topluluklarının oluşumunu teşvik etmiştir. Erdemli dostlardan oluşan bu topluluk daha sonra odağını iç işlerine ve adalete çevirecekti ki bu Marx'ın mevcut sistem olan kapitalizmin yerini komünizme bırakacağı teorisinden farklı değildir.
İlk felsefi komününü (Bahçe) takip eden yüzyıllarda, Akdeniz çevresinde yüzlerce Epikürcü komün kuruldu.
Ancak ClassicalWisdom.com'un da belirttiği gibi Epikürcülük Roma'da pek hoş karşılanmamıştır. Hıristiyanlığın yükselişiyle birlikte hedonizmin öncülük ettiği bu felsefe de çöküşe geçti.
Epikürcüler ölümden sonraki hayata inanmıyor ve tanrıların varlığını inkâr etmeseler de, doğaüstü varlıkların insan işleriyle ilgilenip ilgilenmedikleri konusunda şüphe tohumları ekiyorlardı.
İlk Hıristiyan yazar Milanolu Ambrose'un MS 396 yılında Vercellae'deki bir Hıristiyan cemaatine yazdığı mektupta belirttiği gibi, bu dünya görüşü Hıristiyan teolojisiyle uyumlu değildi: "Bu kişilerin havariler yerine takip ettikleri Epikuros'un kendisi de, hazzın kötülük getirdiğini inkâr etmesine rağmen, hazdan kötülüklerin doğduğu bazı şeylerin ortaya çıktığını inkâr etmeyen haz savunucusudur.
"Zevklerle dolu lüks yaşamın, acı ya da ölüm korkusu tarafından rahatsız edilmediği sürece kınanacak bir şey gibi görünmediğini iddia eder."
Birçok uzman Epikürcü komünlerin daha sonra ya bugünkü Hıristiyan manastırlarına dönüştürüldüğünü ya da MS altıncı yüzyılın başlarında kilisenin doktrinleriyle çatışan tüm pagan okullarının kapatılmasını emreden İmparator I. Justinianus tarafından kapatıldığını belirtmiştir.
Antik Yunan'ın ortak yaşam alanları, çocuklar ve kadınlar hakkındaki düşünceleri, Epikuros'un müdahaleci tanrıları ve tipik bir siyasi düzen altında yaşamayı reddetmesi, Karl Marx'ın ve onun gelecekteki komünizm anlayışının üzerinde bir etkiye sahip olabilir mi? Yoksa 'hippi' yaşamının tüm temel unsurları mıydı?
Not: Matthew Norman’a ait bu yazı, https://greekreporter.com adlı siteden alınmış ve www.felsefearenasi.com.tr editörleri tarafından Türkçeye çevrilmiştir:
Comments