Ergenlik ve yetişkinlik arasında bir dizi değişiklik yaşarsınız - işler, pişman olunan saç kesimleri ve gelip giden ilişkiler. Peki ya özünüzde kim olduğunuz? Yaşlandıkça kişiliğiniz değişir mi?
Kişilik, bir kişiye özgü düşünce, duygu ve davranış kalıplarıdır. İnsanlar kişiliğin sabit olduğunu düşünme eğilimindedir. Ancak psikologlara göre bu böyle değildir. "Kişilik gelişimsel bir olgudur. Urbana-Champaign'deki Illinois Üniversitesi'nde psikolog olan Brent Roberts, "Kişilik, takılıp kaldığınız ve üstesinden gelemeyeceğiniz statik bir şey değildir" diyor.
Bu, uyandığınız her gün farklı bir insan olduğunuz anlamına gelmiyor. Roberts, Live Science'a yaptığı açıklamada, kısa vadede değişimin neredeyse fark edilmeyebileceğini söyledi. Araştırmacıların katılımcıların kişiliklerini uzun yıllar boyunca düzenli olarak inceledikleri boylamsal çalışmalar, kişiliğimizin aslında daha kısa zaman ölçeklerinde istikrarlı olduğunu göstermektedir.
Psychological Bulletin dergisinde 2000 yılında yayınlanan bir çalışmada araştırmacılar, yaşları çocukluktan 70'li yaşların başına kadar değişen katılımcıları takip eden 152 boylamsal kişilik çalışmasının sonuçlarını analiz etmiştir. Bu çalışmaların her biri Büyük Beş kişilik özelliğindeki eğilimleri ölçmüştür. Dışa dönüklük, uyumluluk, vicdanlılık, deneyime açıklık ve nevrotiklikten oluşan bu özellikler kümesi, kişilik araştırmalarının temel dayanaklarından biridir. Araştırmacılar, bireylerin her bir kişilik özelliği seviyesinin, diğer katılımcılara göre, yaşamın her on yılı içinde tutarlı kalma eğiliminde olduğunu bulmuşlardır.
Michigan Eyalet Üniversitesi'nde psikoloji profesörü ve bölüm başkanı olan Brent Donnellan, bu tutarlılık örüntüsünün 3 yaş civarında ve belki de daha erken başladığını söyledi. Psikologlar çocukları incelerken, kişilik özelliklerini yetişkinler için yaptıkları gibi ölçmezler. Bunun yerine, bir kişinin dünyaya verdiği tepkilerin yoğunluğu olan mizaca bakarlar. Dünyaya benzersiz mizaçlarla geliriz ve araştırmalar, çocukken sahip olduğumuz mizaçların - örneğin, sakin mi yoksa öfkeli mi, yabancılara yaklaşmaya hevesli mi yoksa daha isteksiz mi olduğumuz - yetişkin kişilik özelliklerine karşılık geldiğini göstermektedir. "3 yaşındaki utangaç bir çocuk, 20'li yaşlardaki utangaç birinden çok farklı davranır. Ancak altta yatan bir temel var," diyor Donnellan Live Science'a.
Erken mizaç daha sonraki yaşam deneyimlerini etkiliyor gibi görünüyor. Örneğin, Child Development dergisinde yayınlanan 1995 tarihli bir çalışma, çocukları 3 yaşından 18 yaşına kadar takip etmiştir. Araştırmacılar, örneğin, daha çekingen ve içine kapanık olan çocukların daha mutsuz gençler olma eğiliminde olduklarını bulmuşlardır.
Ama bu on yıllar birbirine ekleniyor. Roberts, tüm bu yıllar boyunca kişiliğimizin yavaş da olsa değişmeye devam ettiğini söylüyor. "Bu ince bir şey" diye ekliyor. Beş ila 10 yıllık zaman ölçeğinde bunu fark etmezsiniz, ancak uzun vadede belirgin hale gelir. 1960 yılında psikologlar 440.000'den fazla lise öğrencisiyle - o dönemde ülkedeki tüm öğrencilerin yaklaşık %5'i - anket yaptı. Öğrenciler, duygusal durumlara nasıl tepki verdiklerinden işlerini ne kadar verimli yaptıklarına kadar her şeyle ilgili soruları yanıtladılar. Elli yıl sonra araştırmacılar bu eski öğrencilerden 1.952'sinin izini sürerek yine aynı anketi onlara uyguladı. Journal of Personality and Social Psychology dergisinde 2018 yılında yayınlanan sonuçlar, katılımcıların 60'lı yaşlarında sakinlik, özgüven, liderlik ve sosyal duyarlılığı ölçen sorularda gençlere kıyasla çok daha yüksek puanlar aldıklarını ortaya koydu.
Boylamsal çalışmalar tekrar tekrar benzer sonuçlar bulmuştur. Kişilik zaman içinde "daha iyi" olma eğilimindedir. Psikologlar buna "olgunluk ilkesi" diyor. İnsanlar yaşlandıkça daha dışadönük, duygusal olarak istikrarlı, uyumlu ve vicdanlı olurlar. Uzun vadede, bu değişiklikler genellikle belirgindir.
Bazı bireyler diğerlerine göre daha az değişebilir, ancak genel olarak olgunluk ilkesi herkes için geçerlidir. Bu da kişilik değişimini kendi içimizde fark etmeyi daha da zorlaştırır - kişiliğinizin akranlarınızla karşılaştırılması, kişiliğimizdeki genel değişim kadar değişmez, çünkü diğer herkes de sizinle birlikte değişmektedir. Donnellan, "30 yaşındaki birinin ortalama özdenetiminin 20 yaşındaki birine göre daha yüksek olduğuna dair iyi kanıtlar var" diyor. "Aynı zamanda, 18 yaşında nispeten özdenetimli olan insanlar 30 yaşında da nispeten özdenetimli olma eğilimindedir."
Peki neden bu kadar çok değişiyoruz? Kanıtlar bunun evlilik, bir çocuğun doğumu ya da sevilen birinin kaybı gibi dramatik yaşam olaylarından kaynaklanmadığını gösteriyor. Donnellan, bazı psikologların aslında bu olayların kişiliğinizi güçlendirdiğini, çünkü özelliklerinizi o belirli duruma getirdiğinizi öne sürdüğünü söylüyor..
Roberts, bunun yerine, üniversiteye, iş hayatına, aile kurmaya uyum sağladıkça üzerimizdeki beklentilerin değişmesinin bizi neredeyse bir çift ayakkabı gibi yavaş yavaş yıprattığını söylüyor. "Zaman içinde yaşamın birçok alanında sizden bazı şeyleri biraz daha farklı yapmanız isteniyor" diyor. "Nasıl davranacağımıza dair bir kullanım kılavuzu yok, ancak bu durumlarda nasıl davranmamız gerektiğine dair çok net örtük normlar var." Bu yüzden uyum sağlıyoruz.
Nasıl baktığınıza bağlı olarak, bu ya tedirgin edici ya da umut verici bir keşif. Zaman içinde kişilik, bir depremden ziyade tektonik plakaların kayması gibi aşamalı ve tutarlı bir şekilde değişiyor. "Bu durumda “Yaşam süreci boyunca ne kadar farklı bir insan haline geliyoruz?" diye soruyor Roberts.
Not: Isobel Whitcomb'a ait bu makale, https://www.livescience.com/ adlı siteden alınmış ve www.felsefearenasi.com.tr editörleri tarafından Türkçeye çevrilmiştir:
https://www.livescience.com/personality-age-change.html
Comentários