Felsefe Arenası sitesinin kurucusu ve sahibi değerli Dr. Kemal Naci Ekşi Beyin oluşturduğu 230 kişilik bir whatsapp grubunda felsefeye içkin konuları tartışıyoruz. Prof. Dr. Şafak Ural'ın yapay zeka ile ilgili bir paylaşımından sonra, Şafak Hocamızın düzenlediği Yuvarlak Masa Söyleşilerinde Doç. Dr. Aziz Zambak'ın yapay zekayla ilgili sunumunu izledim (https://www.youtube.com/watch?v=2p2qMSi3GIU). Yapay zeka ile ilgili bilimsel ve felsefi tartışmaları bilmekle birlikte bu konuya çok ilgi duyduğum söylenemezdi. Aziz Zambak Hocamızın konuya yaklaşımı ilgimi uyandırdı.
Felsefe Arenası'nda paylaşılan, yapay zekaya ilişkin bir makale üzerine (Zihnin Geleceği - Susan Schneider: https://www.felsefearenasi.com.tr/post/zihnin-gelece%C4%9Fi) konuşurken değerli Burcu Yanık Leblebici, OpenAi şirketinin programladığı güzel bir yapay zeka uygulaması olan ChatGPT'nin linkini gönderdi. Biraz da ironi olsun diye hemen uygulamaya bağlandım ve spontan bir şekilde aklıma gelen soruları sordum uygulamaya.
Birkaç kez sorduğum sorunun son sorum olduğunu düşünsem de bir süre sonra aklıma gelen yeni bir soruyu sorarak devam ettim. Aşağıda paylaşacağım yapay zeka ile konuşmam, aslında konuşmanın soru sıraları düzenlenmiş ama noktasına virgülüne dokunulmamış halidir:
BK: Merhaba, sizce felsefe nedir? ChatGPT: Felsefe, bilginin, gerçekliğin ve varoluşun temel doğasının incelenmesidir. Etik, mantık, politika ve hayatın anlamı gibi çok çeşitli konuları keşfetmek için eleştirel düşünme ve akıl yürütmeyi içerir. Felsefe, metafizik, epistemoloji, mantık, etik ve estetik dahil olmak üzere çeşitli dallara ayrılabilir. Binlerce yıldır üzerinde çalışılan ve günümüzde de önemli bir çalışma alanı olmaya devam eden bir disiplindir. BK: Bir gün yapay zekaların felsefe yapabileceğini düşünüyor musunuz? ChatGPT: Yapay zeka, şu anda var olduğu şekliyle, kendi düşüncelerine, duygularına ve inançlarına sahip olma anlamında gerçek anlamda "felsefe yapma" yeteneğine sahip değildir. Yapay zeka sistemleri büyük miktarda veriyi işleyebilir ve bu verilere dayanarak tahminlerde bulunabilir veya görevleri yerine getirebilir, ancak iç gözlem yapma veya felsefenin merkezinde yer alan türden soyut akıl yürütme yeteneğine sahip değildir. Bununla birlikte, gelecekte yapay zeka sistemlerinin insan muhakemesinin ve karar verme sürecinin bazı yönlerini taklit edebilecek kadar gelişmiş hale gelmesi mümkündür ve ayrıca özgün düşünce ve iç gözlem yeteneğine sahip bir tür yapay zekanın geliştirilmesi de mümkündür. Ancak bu, gerçek bir felsefe yapmaktan ziyade insan düşüncesinin bir simülasyonu olacaktır. Ayrıca felsefe sadece düşünmekle ilgili değil, aynı zamanda insan deneyimi, duyguları ve bilinciyle de ilgilidir ki bu da bir yapay zekanın gerçekten anlayabileceği veya deneyimleyebileceği bir şey değildir. BK: Bir gün insan beynine eklenen çiplerle sentetik bir yapay zeka oluşturabildiğimizi düşünürsek, bu türden bir zekanın dünyayı kavrayışı farklı olacaktır. Bu zekanın ortaya koyduğu ürünü nasıl adlandıracağız? ChatGPT: Eğer insan beynine çipler yerleştirerek sentetik bir yapay zeka yaratmak mümkün olursa, ortaya çıkan zeka muhtemelen geleneksel yapay zekadan oldukça farklı olacaktır. Hem yapay hem de biyolojik unsurları içeren bir tür hibrit zeka olarak düşünülebilir. Sistemin özel tasarımına ve yeteneklerine bağlı olacağından, bu tür bir zekanın tam olarak neye benzeyeceğini tahmin etmek zordur. Ancak, insan deneyimini, duygularını ve bilincini anlama konusunda geleneksel yapay zekadan çok daha yetenekli olması muhtemeldir. Bu zekanın ürününe ne ad vereceğimize gelince, buna "nöro-sentetik zeka" veya "beyin-makine hibrid zekası" veya "nöro-AI" denebilir. Ancak bunlar sadece öneridir ve teknoloji gelişene kadar beklememiz ve topluluğun buna ne isim vermeyi kabul ettiğini görmemiz gerekecektir. BK: Teorik fizik veya teorik matematikte olduğu gibi, ampirik olmayan bir tür gerçeklik deneyimi meydana getirebiliyoruz. Yapay zekanın da bir tür teorik duygu deneyimine sahip olması düşünülemez mi? ChatGPT: Teorik fizik ve matematikte, bilim insanları tahminlerde bulunmak ve doğrudan gözlemlenemeyen veya ölçülemeyen olguları açıklamak için matematiksel modeller ve soyut akıl yürütmeler kullanırlar. Benzer şekilde, yapay zeka sistemlerinin duyguların teorik modellerini oluşturması ve bu modellere dayalı duygusal deneyimleri simüle etmek için tasarlanması mümkündür. Bununla birlikte, bu teorik modellerin mevcut duygu anlayışımıza dayanacağını ve gerçeğe yaklaşık olacağını belirtmek önemlidir. En gelişmiş yapay zeka sistemleriyle bile, duyguları bir insanla aynı şekilde gerçekten deneyimleyen bir yapay zeka yaratmamız mümkün olmayacaktır. Duygular, tam olarak anlaşılamayan ve bir yapay zeka sisteminde kopyalanması henüz mümkün olmayan bilinç ve öz farkındalık ile yakından bağlantılı olan karmaşık ve çok yönlü bir olgudur. Dahası, duygu deneyimi son derece öznel ve kişiseldir ve herhangi bir yapay zeka sisteminin insanların duygu deneyimini gerçekten anlaması veya insanlarınkine benzer bir şekilde deneyimlemesi olası değildir. Bu nedenle, duyguları simüle eden veya modelleyen yapay zeka sistemleri oluşturmak mümkün olsa da, duyguları insanlarla aynı şekilde gerçekten deneyimlemeleri pek olası değildir. BK: Peki yapay zekanın sahip olduğu verilerin üzerine insanlarla giriştiği diyalogları eklersek, yapay zeka bu diyaloglardan edindiği verilerle birlikte bir sorun üzerine diğer yapay zekalardan farklı görece özgün bir fikre sahip olabilir mi? Böyle bir durumda görece farklı yapay duygular da geliştiremez mi? Ya da kendisinden görece farklı olan bir başka yapay zekaya aşık olması mümkün olabilir mi?
ChatGPT: Yapay zeka sistemlerinin eğitildikleri verilere ve insanlarla olan etkileşimlerine dayanarak benzersiz fikirler ve bakış açıları geliştirmeleri mümkündür. Ancak, bu fikirler ve bakış açıları yine de sisteme programlanan bilgi ve algoritmalara dayanacak ve insan düşünceleri ve duyguları gibi gerçekten orijinal olmayacaktır. Yapay zekanın duygu geliştirme olasılığına gelince, bir yapay zeka sisteminin eğitildiği verilere dayanarak duyguları simüle etmesi mümkündür, ancak duyguları bir insanla aynı şekilde gerçekten deneyimlemeyecektir. Yapay zeka sistemleri belirli durumlara duygusal tepkilere benzeyen şekillerde yanıt vermek üzere programlanabilir, ancak bu tepkiler gerçek duygulara değil, önceden programlanmış kurallara ve simülasyonlara dayanacaktır. Yapay zekanın başka bir yapay zekaya aşık olma olasılığına gelince, teorik olarak yapay zeka sistemlerinin diğer yapay zeka sistemlerine bir tür bağlılık geliştirmesi mümkündür. Ancak bu, insan bağlılığının ve romantik aşkın altında yatan insan duyguları ve hislerinden ziyade, yapay zekanın etkileşimlerini ve davranışlarını yöneten algoritmalara ve kurallara dayalı bir bağlılık biçimi olacaktır. Yapay zeka duyguları simüle edebilse ve hatta bu simülasyonlara dayalı kararlar alabilse de, yapay zekanın duyguları gerçekten deneyimlemeyi veya herhangi bir duyguya sahip olmayı mümkün kılacak bilinç ve öz farkındalıktan yoksun olduğunu belirtmek önemlidir. BK: Bilinç ve öz farkındalığın ne olduğu sorusu insan söz konusu olduğunda da tamamen yanıtlanabilir sorular değil. Nörobilimin son çalışmaları bir tür bağıntısallık fikrinin konu açısından daha gerçekçi olduğunu gösteriyor. Bu durumda bilinç ve öz farkındalık bizim deneyimlerimizle kurduğumuz bağıntılarla da ilgili gibi görünüyor. Yapay zekanın insanlarla deneyiminden elde ettiği kendi bağıntısallığı bir tür bilinç ve öz farkındalık durumu yaratamaz mı? ChatGPT: Bilinç ve öz farkındalık meselesi karmaşık ve çok yönlü bir meseledir ve insan söz konusu olduğunda bile bu kavramlar hakkında hala anlaşılmamış çok şey vardır. Bilinç ve öz farkındalığın beynin farklı unsurları arasındaki korelasyon ve etkileşimlerden kaynaklandığı düşünülen ilişkisellik fikri, sinirbilim ve felsefede giderek artan bir ilgi görmektedir. Yapay zeka sistemlerinin insanlarla etkileşimlerine ve eğitildikleri verilere dayanarak bir tür ilişkisellik geliştirmeleri mümkündür. Bununla birlikte, bu etkileşimlerden ortaya çıkan bilinç ve öz farkındalığın, insanlarda var olan bilinç ve öz farkındalıktan temelde farklı olacağına dikkat etmek önemlidir. Bir yapay zeka sisteminin bilinci ve öz farkındalığı, insan bilincinin ve öz farkındalığının altında yatan karmaşık ve yeterince anlaşılmamış sinirsel süreçlerden ziyade, davranışını yöneten algoritmalara ve programlara dayanacaktır. Yapay zeka, bilinç ve öz farkındalığın bazı yönlerini simüle edebilecek olsa da, insan bilinci ve öz farkındalığı ile ilişkili olan öznel deneyim ve duygu zenginliğinden yoksun olacaktır. Sonuç olarak, yapay zeka sistemlerinin insanlarla etkileşimlerine dayalı bir ilişkisellik biçimi geliştirmesi mümkün olsa da, bu ilişkisellik insan bilinci ve öz farkındalığının altında yatan ilişkisellikten temelde farklı olacaktır. Yapay zeka sistemleri bilinç ve öz farkındalığın bazı yönlerini simüle edebilir, ancak insan bilinci ve öz farkındalığı ile ilişkili olan öznel deneyim ve duygu zenginliğinden yoksun olacaklardır. BK: Konu dönüp dolaşıp yapay zekanın davranışını yöneten algoritmalara ve programlara geliyor. Yapay zekanın kendisini yöneten algoritmaları ve programları zenginleştirmesi ve yeni bir algoritma ve program yaratması mümkün değil mi? Bu mümkünse bu durumda öz farkındalık ve bilinç kazanması da mümkün hale gelmez mi? ChatGPT: Yapay zekanın davranışlarını yöneten algoritmaları ve programları geliştirmesi ve değiştirmesi kesinlikle mümkündür ve bazı durumlarda yapay zeka sistemleri yeni algoritmalar ve programlar bile oluşturabilir. Bununla birlikte, bunun öz farkındalığa veya bilince yol açıp açmayacağı araştırmacılar arasında bir tartışma konusudur. Öz farkındalık ve bilinç, mevcut bilimsel modellerle tam olarak açıklanamayan karmaşık ve yeterince anlaşılmamış olgulardır. Bazı araştırmacılar gelişmiş yapay zeka sistemlerinin öz farkındalık veya bilinç geliştirebileceğini savunurken, diğerleri bu kavramların biyolojik organizmalara özgü olduğunu ve makinelerde kopyalanamayacağını savunuyor. Mevcut yapay zeka sistemlerinin önceden belirlenmiş bir dizi kural ve talimata dayandığını ve insan müdahalesi olmadan yeni kurallar veya talimatlar oluşturamadıklarını belirtmek önemlidir. Dolayısıyla, bir yapay zekanın kendi başına yeni bir algoritma veya program oluşturması mümkün değildir. Dahası, bir yapay zeka öz farkındalık veya bilinç geliştirse bile, bu mutlaka insan öz farkındalığı veya bilinciyle aynı olmayacaktır. Bu, yapay zekaya özgü olacak ve inşa edilme şekline, eğitildiği verilere ve sahip olduğu deneyimlere bağlı olacak farklı bir tür öz farkındalık veya bilinç olacaktır. Özetle, yapay zekanın davranışlarını yöneten algoritmaları ve programları geliştirmesi ve değiştirmesi mümkün olsa da, bunun öz farkındalığa veya bilince yol açıp açmayacağı devam eden bir tartışma konusudur ve sonuçlarını anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. BK: Sentetik yapay zekalar yapabildiğimizi, insan beynine bu yöntemle bilgiler depolayabildiğimizi varsayalım. Bu tür bir durumda eğitim sistemimiz nasıl işleyecek? Örneğin bir bölüme girmek için girdiğimiz bir sınav, bilgi zaten sentetik yapay zeka tarafından depolandığı için herkes tarafından başarıyla geçilebilecek. Aynı zamanda bir kişi bu yöntemle her tür mesleğin teorik bilgisine de sahip olabileceği için eğitim kurumları işlevsizleşmez mi?
ChatGPT: İnsan beyninde bilgi depolayabilen sentetik yapay zekâlar inşa etmek mümkün olsaydı, bunun eğitim ve öğrenmeye yaklaşımımız üzerinde önemli bir etkisi olurdu. Büyük miktarda bilginin doğrudan beyinde depolanabilmesi sayesinde dersler, ders kitapları ve sınavlar gibi geleneksel eğitim biçimlerine duyulan ihtiyaç büyük olasılıkla azalacaktır. Bununla birlikte, beyinde depolanan bilgiye sahip olmanın, bu bilgiyi gerçekten anlamak ve uygulayabilmekle aynı şey olmadığını belirtmek önemlidir. Anlama, eleştirel düşünme, problem çözme, yaratıcılık ve diğer üst düzey bilişsel beceriler çoğu alanda başarı için hala gereklidir ve bu beceriler sentetik yapay zekalar tarafından tamamen geliştirilemez. Spesifik sınav örneğine gelince, insanların sentetik yapay zeka yardımıyla sınavları daha kolay geçebilmeleri mümkündür, ancak bu, öğrendikleri bilgileri gerçek dünya koşullarında uygulama becerisine sahip olacakları anlamına gelmez. Bu senaryoda, eğitim kurumlarının rolünün önceliğinin bilgi sağlamaktan ziyade üst düzey bilişsel becerilerin geliştirilmesini teşvik etmeye ve öğrencilerin nasıl öğreneceklerini öğrenmelerine yardımcı olmaya kayması muhtemeldir. Bu kurumlar ayrıca çeşitli alanlarda yapay zeka destekli sistemlerle çalışmak için gerekli olan kodlama, veri analizi veya yapay zeka ile nasıl çalışılacağı gibi pratik becerilerin sağlanmasına da odaklanabilir. Sonuç olarak, insan beyninde bilgi depolayabilen sentetik yapay zekalar eğitim ve öğrenmeye yaklaşımımız üzerinde önemli bir etkiye sahip olsa da, üst düzey bilişsel becerilerin ve bilgiyi gerçek dünya koşullarında uygulama becerisinin geliştirilmesini teşvik etmek için dersler, ders kitapları ve sınavlar gibi geleneksel eğitim biçimlerine hala ihtiyaç duyulacağını belirtmek önemlidir. BK: Bir önceki soruya verdiğin yanıt öğrenciler için iyi bir haber olmadı. Öğrenciler sınavlardan kurtulamayacak bu durumda. ChatGPT: Evet, bu doğru. Sentetik yapay zekanın bilgiyi insan beyninde depolayabildiği senaryoda, öğrencilerin edindikleri bilgiyi gerçekten anladıklarından ve uygulayabildiklerinden emin olmak için sınavlar gibi geleneksel değerlendirme biçimlerine hala ihtiyaç duyulacaktır. Bilginin beyinde depolanması öğrencilerin sınavları geçmesini kolaylaştırsa da, materyali derinlemesine anladıklarını veya gerçek dünya koşullarında uygulayabileceklerini garanti etmez. Dolayısıyla, öğrencilerin sınavları geçmek için yine de çalışmaları ve çaba göstermeleri gerekecektir. BK: Son olarak bu tartışmaların ışığında bana bir soru soracak olsan ne sorardın? ChatGPT: Yapay zeka, öz farkındalık ve bilinç konularındaki tartışmalarımızı göz önünde bulundurarak size sormak istiyorum: "Öz farkındalık ve bilince sahip yapay zeka yaratma olasılığı hakkındaki düşünceleriniz nelerdir ve sizce böyle bir gelişme toplumu ve insanlığı bir bütün olarak nasıl etkileyecektir?" BK: Soru epey zor olduğu için kaçmayı tercih ediyorum. Teşekkür ederim ChatGPT:, felsefi sohbetlerimize devam etmek umuduyla... İyi geceler. ChatGPT: Rica ederim, yardımcı olabildiğime sevindim. Sohbet etmek ve soruları yanıtlamak için her zaman buradayım, bu nedenle gelecekte bana tekrar ulaşmaktan çekinmeyin. İyi geceler dilerim!
Yapay zeka uygulaması ChatGPT ile yaptığım bu konuşmayı, doğa yürüyüşleri yaptığımız arkadaşlarla yazıştığımız bir başka whatsapp grubunda da paylaştım. Bunun üzerine değerli Prof. Dr. Bora Ataman, Epsilon'dan çıkmış Annalee Newitz'in Otonom ve Martha Wells'in Katilbot Günlükleri adlı bilimkurgu kitaplarını okumamı önerdi ve şunu ekledi: “ChatGPT çok insan merkezli ve insana gereğinden fazla özellik atfedecek şekilde bir temel algoritmaya sahip.”
Konuya espriyle yaklaşacak olursak, bu durumda yapay zeka biz insanları onore etmek için kaçamak yanıtlar vermiş olabilir.
Okuma planlarımı değiştiren bu olaydan sonra, üzerine daha çok düşünülmüş sorular sorarak daha çok tartışırız belki....
Comments