Kompozisyon Safsatası, bir nesne veya sınıfın bir kısmının niteliklerini alıp tüm nesne veya sınıfa uygulamayı içerir. Bölme Safsatasına benzer ancak tersine işler.
Her parça bir özelliğe sahip olduğu için bütünün de mutlaka bu özelliğe sahip olması gerektiği iddia edilir. Bu bir safsatadır çünkü bir nesnenin her parçası için doğru olan her şey, nesnenin parçası olduğu sınıfın tamamı bir yana, bütün için de doğru değildir.
Unutulmaması gereken önemli bir husus, Kompozisyon Safsatasının Aceleci Genelleme Safsatasına benzediği ancak ondan farklı olduğudur. Genelleme Safsatası, atipik veya küçük bir örneklem dolayısıyla bir şeyin tüm sınıf için doğru olduğunu varsayar. Bu, gerçekten de tüm parçalara veya üyeler tarafından paylaşılan bir özelliğe dayanarak böyle bir varsayımda bulunmaktan farklıdır.
Genel Form
Bu, Kompozisyon Safsatasının aldığı genel biçimdir:
1- X'in tüm parçaları (veya üyeleri) P özelliğine sahiptir. Dolayısıyla X'in kendisi de P özelliğine sahiptir.
İşte Kompozisyon Safsatasının bazı bariz örnekleri:
2- Bir kuruşun atomları çıplak gözle görülemediği için, kuruşun kendisi de çıplak gözle görülememelidir.
3- Bir arabanın tüm parçaları hafifse ve parçalarını taşımak kolaysa arabanın kendisi de hafif olmalıdır. Dolayısıyla arabayı taşımak da kolay olmalıdır.
Parçalar için doğru olan, bütünde de doğrudur diyemeyiz. Yukarıdakine benzeyen ama yanlış olmayan ve öncüllerden geçerli bir şekilde çıkan sonuçlara sahip argümanlar oluşturmak mümkündür. İşte bazı örnekler:
4-Bir kuruşun atomları kütleye sahip olduğu için, kuruşun kendisi de kütleye sahip olmalıdır.
5-Bir arabanın tüm parçaları tamamen beyazsa arabanın kendisi de tamamen beyaz olmalıdır.
Argümanların Özellikleri
Peki bu argümanlar neden işe yarıyor - önceki iki argümanla aralarındaki fark nedir? Kompozisyon Safsatası gayri resmi bir yanılgı olduğundan, argümanın yapısından ziyade içeriğine bakmanız gerekir. İçeriği incelediğinizde, başvurulan karakteristiklere ilişkin özel bir şey bulacaksınız.
Bir özellik, o özelliğin parçalarda var olması durumunda bütün için doğru olmasına neden olacaksa parçalardan bütüne aktarılabilir: 4 numarada, kuruşu oluşturan atomlar kütleye sahip olduğu için kuruşun kendisi de kütleye sahiptir. 5'te arabanın kendisi tamamen beyazdır çünkü parçalar tamamen beyazdır.
Bu, argümanda ifade edilmemiş bir öncüldür ve dünya hakkındaki ön bilgilerimize bağlıdır. Örneğin, araba parçaları hafif olsa da, çok sayıda parçayı bir araya getirmenin muhtemelen çok ağır veya kolayca taşınamayacak kadar ağır bir şey yaratacağını biliyoruz. Hafif ve taşıması kolay olan parçalara sahip olması, bir arabayı hafif ve taşınması kolay hale getiremez. Benzer şekilde, atomları bizim için görünür olmadığı için bir kuruşun görünmez olacağını iddia edemeyiz.
Birisi yukarıdaki gibi bir argüman sunarsa ve bunun geçerli olduğundan şüphe duyarsanız, hem öncüllerin hem de sonucun içeriğine çok yakından bakmanız gerekir. Kişiden, bir niteliğin parçalar için doğru olması ile bütün için doğru olması arasındaki gerekli bağlantıyı göstermesini istemeniz gerekebilir.
Yanlış Bir Argümanı Tanımlamak
İşte yukarıdaki ilk ikisinden biraz daha az belirgin olan, ancak aynı derecede yanlış olan bazı örnekler:
6-Bu beyzbol takımının her üyesi kendi pozisyonunda ligin en iyisi olduğu için, takımın kendisi de ligin en iyisi olmalıdır.
7- Arabalar otobüslerden daha az kirlilik yarattığı için, arabalar otobüslerden daha az kirlilik sorunu yaratıyor olmalıdır.
8. Serbest piyasa ekonomisinin uygulandığı kapitalist sistemde, toplumun her bir üyesi kendi ekonomik çıkarlarını maksimize edecek şekilde hareket etmelidir. Böylece toplum bir bütün olarak maksimum ekonomik avantajlara ulaşacaktır.
Bu örnekler, resmi ve gayri resmi safsatalar arasındaki ayrımı göstermeye yardımcı olur. Hata, sadece ortaya atılan argümanların yapısına bakılarak fark edilemez. Bunun yerine, iddiaların içeriğine bakmanız gerekir. Bunu yaptığınızda, öncüllerin sonuçların doğruluğunu göstermek için yetersiz olduğunu görebilirsiniz.
Din ve Kompozisyon Yanılgısı
Bilim ve dini tartışan ateistler bu safsatanın çeşitlemeleriyle sık sık karşılaşacaklardır:
9- Evrendeki her şeyin nedeni olduğuna göre, evrenin kendisinin de nedeni olmalıdır.
10- "...her zaman var olan ebedi bir Tanrı'nın olması, evrenin kendisinin her zaman var olduğunu varsaymaktan daha mantıklıdır, çünkü evrendeki hiçbir şey ebedi değildir. Hiçbir parçası sonsuza dek var olmadığına göre, tüm parçaları bir araya getirildiğinde de sonsuza dek var olmaması mantıklıdır."
Aristoteles'in İnsan İşlevi
Ünlü filozoflar bile Kompozisyon Safsatasına düşmüşlerdir. İşte Aristoteles'in Nikomakhos'a Etik adlı eserinden bir örnek:
11- "O [insan] bir işlevi olmadan mı doğar? Ya da gözün, elin, ayağın ve genel olarak her bir parçanın açıkça bir işlevi olduğu gibi, insanın da benzer şekilde tüm bunlardan ayrı bir işlevi olduğu söylenebilir mi?"
Burada, bir insanın parçaları (organları) "daha yüksek bir işleve" sahip olduğu için, bu nedenle bütünün (bir insanın) de "daha yüksek bir işleve" sahip olduğu iddia edilmektedir. Ancak insanlar ve organları bu şekilde benzer değildir. Örneğin, bir hayvanın organını tanımlayan şeyin bir kısmı hizmet ettiği işlevdir - tüm organizma da bu şekilde mi tanımlanmalıdır?
Bir an için insanların bazı "yüksek işlevlere" sahip olduğunun doğru olduğunu varsaysak bile, bu işlevselliğin tek tek organlarının işlevselliği ile aynı olduğu hiç de açık değildir. Bu nedenle, işlev terimi aynı argümanda birden fazla şekilde kullanılacak ve bu da Eş Anlamlılık Safsatasına yol açacaktır.
Not: Austin Cline hazırlanan bu makale, https://www.thoughtco.com/ adlı siteden alınmış ve www.felsefearenasi.com.tr editörleri tarafından Türkçeye çevrilmiştir:
https://www.thoughtco.com/what-is-the-fallacy-of-composition-250351#:~:text=Austin%20Cline%2C%20a%20former%20regional,extensively%20about%20atheism%20and%20agnosticism.&text=The%20Fallacy%20of%20Composition%20involves,the%20entire%20object%20or%20class.
Comments