Herkesin belirli beğenileri, hoşlanmadıkları şeyler, tuhaflıkları ve kendine has özellikleri vardır - kişiliğinizi oluşturan tüm nitelikler, sizi siz yapan şeyler. Herkesin benzersiz kişiliklere sahip olması hayatı daha ilginç (veya bazen daha zor) hale getirir.
Peki kişilikler nereden gelir ve neden bu kadar farklıdırlar?
Son 25 yılda psikologlar, kişiliklerin Büyük Beşli olarak adlandırılan beş temel özellik etrafında toplandığını keşfettiler. Herkes farklı düzeylerde uyumluluk, vicdanlılık, nevrotiklik (Ç.N.: Kaygı bozuklukları, duygu bozuklukları) , dışa dönüklük ve deneyime açıklık özelliklerine sahip olarak tanımlanabilir.
Kişilik sadece insanlarla da sınırlı değildir. Araştırmalar, karıncalardan maymunlara kadar tüm hayvanların Büyük Beşli tarafından da tanımlanan kişiliklere sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Kişiliğin evrenselliği evrimsel bir kökene işaret ediyor.
Berkeley'deki California Üniversitesi'nden psikolog Frank Sulloway, "Hayvanların ve insanların hepsinin ortak hayatta kalma sorunları var," diyor. "Bu ortak hayatta kalma sorunları Büyük Beşli'de güzel bir şekilde ifade edilmiştir ve bu yüzden insan kişiliği ile hayvan kişiliğinde bu kadar çok benzerlik vardır."
Örneğin, vicdanlılık, primatlar ve diğer memeliler arasında yavrulara bakmak, eş seçmek ve grup halinde yaşamak için önemli olan planlama ve düşünme gibi davranışları içerir. Düzenli ve tertipli olmanın - vicdanlılığın yönleri - evrimsel avantajları da vardır. Integrative & Comparative Biology dergisinde 2015 yılında yayınlanan araştırmaya göre, düzenli ağ ören örümcekler daha fazla av yakalıyor. Bilim insanlarının 2009 yılında Biological Journal of the Linnean Society'de bildirdiğine göre, daha düzenli ve iyi kamufle edilmiş yuvalar inşa eden Darwin'in ispinozları daha fazla eş çekmektedir. Ve bilim insanları 2011 yılında Animal Behavior dergisinde, daha fazla ölü koloni üyesini ortadan kaldıran daha hijyenik arıların hastalık riskini azalttığını, daha fazla kilo aldığını ve daha fazla ürediğini bildiriyor.
Bu davranışlardan bazıları ilkel görünebilir, ancak yine de kişiliğin tezahürleridir. "Sulloway, "En geniş anlamıyla kişilik, bizim ve diğer hayvanların sergilediği ve dünyada adaptif bir şekilde işlev görmemizi sağlayan tüm davranışların ifadesidir" diyor.
Evrim, kişiliklerin neden bu kadar değişken olduğunu da açıklayabilir. Duruma bağlı olarak, Büyük Beşli'nin her biri avantajlı olabilir. Örneğin Sulloway, uyumluluğun ilişkiler için harika olduğunu söylüyor. Ancak bir aslan üzerinize saldırıyorsa, daha az uyumlu ve daha agresif bir kişilik yapısına sahip olmanız daha iyi olacaktır. Dünya çok öngörülemez olduğundan, her kişilik özelliğinin her yönü farklı zamanlarda yararlı olabilir, bu nedenle her durum için en uygun olan tek bir kişilik türü geliştirmek yerine, geniş bir çeşitlilikle baş başa kalırız.
"Hangi kişiliği ve davranışları sergilemeniz gerektiğine dair tek bir çözüm yok" diyor.
Kişiliğin evrimsel kökeni, özelliklerin kalıtsal olması gerektiği anlamına gelir. Yani ister kabul edin ister etmeyin, kişiliğinizin büyük bir kısmı ebeveynlerinizden geliyor. Soto, aslında insanlar için kişilikteki farklılıkların yaklaşık yarısının genetik olduğunu söylüyor. Kişilikteki değişkenliğin geri kalanı, yaşam deneyimleri ve doğuş sırası gibi çevresel etmenlerden kaynaklanır. (İlk doğanlar daha iddialı olma eğilimindeyken, ikinci doğanlar daha komik olma eğilimindedir; Sulloway, küçük kardeşlerin büyüklerin üzerlerindeki gücünü azaltmak için mizah kullandığını açıklıyor).
Çevreniz kim olduğunuzu şekillendirmekle kalmaz, aynı zamanda kişiliğinizi bir dereceye kadar koşullara göre biçimlendirebilir. Bir partide daha dışa dönük, evde ailenizle daha uyumlu olabilirsiniz. Ancak işe odaklanmanız gerektiğinde içe dönük veya rekabetçi, spor yaparken agresif de olabilirsiniz. Sulloway, "Hiçbir özellik veya bir özelliğin ifadesi günün her saatinde size iyi hizmet etmeyecektir" diyor. Ne de olsa insanlar çevrelerinden bir şeyler öğrenmek üzere evrimleşmiştir.
Bu da zaman içinde kişiliklerin değişebileceği anlamına geliyor. Soto, "Genlerimiz kişilik için bir başlangıç noktası sağlıyor ve yaşlandıkça bizimle kalıyorlar" diyor. "Ancak yaşlandıkça, daha fazla yaşam deneyimine sahip oluyoruz ve genetik başlangıç noktalarımızdan uzaklaşmak için daha fazla fırsat doğuyor."
Soto, çocukların ergenliğe girdiklerinde, uyumluluk ve vicdanlılıkta geçici bir düşüş yaşadıklarını; örneğin daha kaba ve daha tembel olduklarını söylüyor. Ancak araştırmalar, insanlar erken yetişkinlikten orta yaşa doğru ilerledikçe, hayatın zorlukları ve sıkıntılarının - artan sorumluluklar, kişisel ilişkiler ve benzerleri - onları daha uyumlu, daha vicdanlı, duygusal olarak daha istikrarlı ve daha az nevrotik yaptığını gösteriyor. Journal of Personality and Social Psychology'de 2015 yılında yayınlanan bir araştırmaya göre, kişiliğinizi bilinçli şekilde ayarlamanız bile mümkün olabilir.
Yani kişilik sizi siz yapsa da, illa ki kim olacağınızı belirlemez.
Not: Marcus Woo'ya ait bu makale, https://www.livescience.com/ adlı siteden alınmış ve www.felsefearenasi.com.tr editörleri tarafından Türkçeye çevrilmiştir:
https://www.livescience.com/why-people-have-different-personalities.html
Comments