Filozof Bertrand Russell, birkaç alıntıya ve Neden Hristiyan Değilim adlı popüler konferansına dayanılarak, kesin bir kanaati ima eden bir ifade olan "pozitif ateist" olarak nitelendirilmiştir. Russell'ın "geleneksel teolojinin dogmalarının hiçbirine inanmak için bir neden görmediği" doğru olsa da - aslında bunları kesinlikle zararlı olarak görüyordu - her türlü metafiziği, mistisizmi ve yaratıcı, hatta şiirsel spekülasyonu reddettiğini söylemek yanıltıcı olacaktır.
Russell, hem katı bilim hem de saf spekülasyon yoluyla nihai hakikat arayışında yüceliğe giden bir yol gördü. Örneğin, "Mistisizm ve Mantık" başlıklı bir makalesinde Russell, "bilimsel dürtüsü oldukça denetimsiz olan" Aydınlanma filozofu David Hume ile "bilime karşı güçlü bir düşmanlığın derin mistik kavrayışla bir arada var olduğu" şair William Blake gibi iki "büyük adamı" karşılaştırır.
Russell'ın örnek olarak Blake'i seçmesi ilginçtir. Sık sık alıntılanan aforizmalarından biri, "The Second Coming" (1920) adlı eserinde "En iyiler inançtan yoksunken, en kötüler / Tutkulu bir yoğunlukla doludur" diye yazan bir başka mistik şairden, William Butler Yeats'ten bir dize aşırır. Russell'ın 1933 tarihli "The Triumph of Stupidity" (Aptallığın Zaferi) adlı denemesinde yer alan bu versiyonu retorik açıdan biraz daha ağırdır:
"Sorunun temel nedeni, modern dünyada aptalların kendinden emin, akıllıların ise şüpheyle dolu olmasıdır."
Görünüşe göre bu alıntı zaman içinde önemli ölçüde değiştirilmiş ve sadeleştirilmiştir, ancak yine de Russell'ın savunduğu şüpheci felsefe için bir tür slogan işlevi görmektedir. 1960 yılında yukarıdaki röportajda kısmen "bilgi gibi görünen şeylerin ne kadarının bilgi olmadığının mütevazı bir şekilde farkında olmamızı sağlamanın" bir yolu olarak tanımlayacaktır. Öte yandan felsefe, ketum entelektüellere "kesin bilginin mümkün olmadığı konular hakkında spekülasyonlara" izin vererek "dünyanın imgesel alanını varsayımsal alana doğru genişletmeye" iter.
Yukarıdaki alıntının çözülemez bir sorun gibi göründüğü yerde - "Dunning-Kruger Etkisi" olarak bilinen bilişsel önyargıya benzer şekilde- Russell'ın değerlendirmesine göre bu yanlış bir ikilemdir. 9:15'te, röportajı yapan Woodrow Wyatt'ın "kendini nasıl yöneteceğini bilmek isteyen bir adam için sizin felsefe türünüzün pratik kullanımı" hakkındaki doğrudan sorusuna Russell şöyle yanıt veriyor:
Bence hiç kimse hiçbir şeyden emin olmamalı. Eğer eminseniz, kesinlikle yanılıyorsunuzdur çünkü hiçbir şey kesinliği hak etmez. Bu yüzden kişi tüm inançlarına belli bir şüpheyle yaklaşmalı ve bu şüpheye rağmen güçlü bir şekilde hareket edebilmelidir.... İnsan pratik hayatta olasılıklara göre hareket etmek zorundadır ve benim felsefeden beklediğim şey, insanları tam bir kesinlik olmadan da güçlü bir şekilde hareket etmeye teşvik etmektir.
Russell'ın felsefenin kullanım alanlarına ilişkin tartışması aklıma bir şaire ait başka bir kavramı getirdi: John Keats'in "negatif yetenek" ya da Maria Popova'nın deyimiyle "şüphede kalma sanatı.... Belirsizliği kucaklamaya, gizemle yaşamaya ve muğlaklıkla barışmaya isteklilik." Belki Russell bunu bu şekilde tanımlamazdı. Yukarıda göreceğiniz gibi, şiirsel örneklere pek önem vermezdi. Ve gerçekten de Russell'ın yöntemi Keats'inkinden çok daha fazla mantık ve olasılık teorisine dayanır. Yine de ilke çarpıcı biçimde benzerdir.
Russell'a göre kesinlik ilerlemeyi engeller ve yaratıcı riskler alamamak bizi eylemsizliğe mahkum eder. "Güçlü bir şekilde" yaşamak için orta bir yol gereklidir, bu da hem matematiksel hem de şiirsel olan felsefedir. Russell, "Mistisizm ve Mantık" adlı eserinde kendi konumunu kısa ve öz bir şekilde özetler: ""En büyük filozoflar bilime ve mistisizme ihtiyaç duymuşlardır: Onların hayatını oluşturan şey bu ikisini uzlaştırma çabasıydı ve tüm zorlu belirsizliğine rağmen felsefeyi bazı zihinler için bilimden ya da dinden daha büyük yapan şey de her zaman bu olmalıdır."
Not: Bu yazı, https://www.openculture.com adlı siteden alınmış ve www.felsefearenasi.com.tr editörleri tarafından Türkçeye çevrilmiştir:
https://www.openculture.com/2023/11/the-everyday-benefit-of-philosophy-is-that-it-helps-you-live-with-uncertainty-bertrand-russell.html?fbclid=IwAR1WdJ_9eYTv0sS-JNyfwDUE9INTmQkwbwxqpypNEMFAgD9D16X4i3javkc
Kommentare